Van peuter op de Anastasis tot landendirecteur in Sierra Leone: het verhaal van Sandra
Bekijk alle verhalenAls 2-jarig hummeltje werd ze aan boord van de Anastasis getild: dokter Sandra Lako (45 jaar), de huidige Country Director van Mercy Ships in Sierra Leone. De 14 jaar aan boord vormden haar tot wie ze nu is, en brengen haar na een studie geneeskunde en ruim 18 jaar ervaring als tropenarts in Afrika weer terug bij Mercy Ships. Dit is haar verhaal.
‘Mijn ouders waren vrijwilliger bij Mercy Ships in de pionierstijd van de organisatie: de Anastasis lag nog in Griekenland en werd voorbereid voor medisch werk in ontwikkelingslanden. Ik weet nog dat er op sommige tijden geen elektriciteit op het schip was. De naam ‘Mercy Ships’ bestond ook nog niet, de missie viel op dat moment nog onder het werk van Jeugd met een Opdracht. Mijn moeder was verpleegkundige, mijn vader docent op de school aan boord en ook purser. Als kind kwam ik vaak in het ziekenhuis om met de kinderen te spelen die geopereerd werden
Een ‘normale’ jeugd
‘Ik wist als kind natuurlijk niet beter dan dat de Anastasis mijn thuis was. Opgroeien op een ziekenhuisschip was voor mij normaal. Pas toen ik 16 was en terugging naar Nederland, besefte ik dat mijn jeugd er toch wel heel anders uitzag dan dat van andere kinderen. Het leven aan boord had ook wel schaduwkanten, het was bijvoorbeeld moeilijk om als gezin echt tijd voor elkaar te hebben. En voor mij als kind was het ook wel eens lastig dat het een komen en gaan van families was. Dan had ik net vrienden gemaakt, en gingen ze al weer weg.’
‘Maar als ik terugkijk, had ik het niet willen missen. Ik heb God aan het werk gezien op de Anastasis. Het leven in een gemeenschap is zo rijk. Je woont samen en zet je samen in om mensen hoop te geven. Met elkaar laat je de liefde van God zien.’
Missiekind
‘Opgroeien in Afrika vormt je anders dan dat je opgroeit in Nederland. Meestal heb je veel minder een band met je moederland, maar veel meer met de ‘third culture’ waarin je bent opgegroeid. Ik noem dat vaak het ‘internationale gevoel’: als ik een ander missiekind ontmoet merk ik dat er heel snel een connectie is. Ook al is die persoon in een ander land opgegroeid dan ik, je vindt elkaar meteen in gedeelde ervaringen. Nederlanders snappen dat vaak niet, maar ‘third culture’ mensen begrijpen elkaar zonder al teveel woorden.’
‘Zo lang in het buitenland leven geeft je ook een heel ander perspectief, je bent je veel meer bewust van de rijkdom die je hebt. Hier, in Sierra Leone, hebben we bijvoorbeeld de halve dag geen elektriciteit, en soms ook geen water want voor de waterpomp heb je elektriciteit nodig. Ik heb dan niet in de gaten dat dit niet normaal is. Als ik dan eens in Nederland ben, zie ik ineens weer dat elektriciteit daar op elk moment van de dag vanzelfsprekend is.’
‘Er leven hier veel mensen in armoede, maar ze zijn niet arm. Ze zijn rijk in hoe ze in het leven staan: ze zijn optimistisch en dankbaar voor wat ze wel hebben. Sierra Leone heeft nog steeds hele hoge sterftecijfers van moeder en kind bij een bevalling. Je merkt dat mensen vaak heel dankbaar zijn dat ze een nieuwe dag zien, dat ze weer wakker geworden zijn, omdat er zoveel mensen overlijden in hun omgeving. Veel moeders hier hebben een kind verloren. Dankbaarheid geeft hen juist veel kracht, het zijn ontzettend dankbare mensen.’
Geneeskunde
‘Als tiener mocht ik verschillende keren mee met projecten van Mercy Ships aan wal. Zo heb ik een week gewerkt in een medische kliniek, in een omgeving waar op dat moment een mazelenuitbraak was. Wij hielpen de moeders om hun kinderen eten en drinken te geven. Veel kinderen waren uitgedroogd. Die week zijn er ook een paar kinderen overleden, dat heeft veel indruk op mij gemaakt. Mede door die gebeurtenis voelde ik mij geroepen om geneeskunde te gaan studeren. Daarna ben ik teruggegaan naar Afrika, om de mensen te helpen die zo hard medische zorg nodig hebben.’
‘De afgelopen 18 jaar heb ik bij verschillende ziekenhuizen in Sierra Leone gewerkt en van daaruit ook verschillende kinderen doorverwezen naar Mercy Ships. Ik heb veel gezien in die tijd: veel infectieziekten, en ook veel chirurgische aandoeningen. Er zijn in Sierra Leone geen mond-, kaak- en aangezichtschirurgen en er is maar één kinderchirurg. Opleiding voor medische professionals is daar zo hard nodig. Ik zie veel mensen die zorg nodig hebben, maar dit niet krijgen omdat de zorg er gewoonweg niet is. Als ik dit vergelijk met Nederland of andere landen, dan zijn mensen daar zo ontzettend bevoorrecht!’
Ontwikkelingen bij Mercy Ships
‘Doordat ik de afgelopen jaren regelmatig mensen doorverwees naar Mercy Ships, heb ik vanaf de zijlijn ook de ontwikkeling van de organisatie gezien. Mercy Ships is met de tijd meegegroeid. Het is een grote organisatie geworden die in heel veel landen werkzaam is. Daarmee is de organisatie ook professioneler geworden, en meer op een systematische manier gaan werken. God staat nog steeds centraal, dat is hetzelfde gebleven. We volgen Jezus en willen de liefde van God delen door hoop en genezing aan anderen te laten zien.’
‘Werkinhoudelijk, op medisch gebied is er ook veel ontwikkeld: Mercy Ships begon ooit met oogoperaties, daarna volgden gespleten lipoperaties. Daarna is er verder uitgebreid op chirurgisch gebied met andere specialismen en grotere operaties. En als ik kijk naar hoe het nu is, dan focust Mercy Ships nu meer op het hele gezondheidssysteem: dus naast chirurgie wordt ook anesthesie, verpleegkundige, biomedische techniek als geheel meegenomen. Aan de andere kant waren er vroeger juist meer zijprojecten, waar nu echt de focus op chirurgie ligt. Door die focus kun je meer kwaliteit leveren. Daardoor sta je sterker in je schoenen, en weten overheden en andere organisaties je beter te vinden.’
‘Mercy Ships heeft de laatste jaren ook meer de focus op het trainen en opleiden van mensen voor een duurzame impact in Afrika. Chirurgische hulp en training gaat hand in hand, dat kan niet zonder elkaar. In Nederland heb je dat ook, artsen moeten met trainingen hun vaardigheden steeds bijhouden. In veel landen in Afrika gebeurt dat niet, en zijn er ook nauwelijks specialisten. Daarom is het zo belangrijk om ervoor te zorgen dat er méér gespecialiseerde artsen en verpleegkundigen worden opgeleid. Dat heeft wel tijd nodig, want dit zijn jarenlange opleidingen.’
Weer terug bij Mercy Ships
‘Toen ik in mei 2022 hoorde dat Mercy Ships weer naar Sierra Leone zou komen, heb ik gesolliciteerd naar de functie van country director. Mijn taak is om samen met mijn team de komst van het schip zo goed mogelijk voor te bereiden. Hiervoor overleg ik met de overheid, ambassades, en hulpverleningsorganisaties. Ook leg ik contacten met ziekenhuizen en onderwijsinstellingen om te kijken wat hun behoefte is op het gebied van trainingen voor medisch personeel. Samen met onze partners stellen we een plan op over de vakgebieden waarin we mensen gaan opleiden. Het doel daarvan is om door mentorschappen, trainingen en onderwijs het chirurgische personeel en zorg in het land te versterken. We maken dan een plan voor 3 tot 5 jaar waarmee we waarborgen dat we over 5 jaar niet alleen mensen hebben bijgetraind maar dat we juist meer specialisten erbij hebben. We hopen bijvoorbeeld om samen met de overheid, elke 18 maanden, 20 anesthesieverpleegkundigen op te leiden.’
‘Als het schip van Mercy Ships dan weer weg is, blijf ik achter om zorg te dragen voor de vervolgacties. Ik blijf de contacten onderhouden, en zorg dat de trainingen op de verschillende vakgebieden doorgaan. Ik kijk dan ook of er nieuwe projecten zijn waarin we kunnen ondersteunen. Als we bijvoorbeeld bijdragen aan een project dat heel goed loopt, dan kijk ik of we ditzelfde project ook in een ander ziekenhuis uit kunnen rollen. Daarnaast ondersteun ik na vertrek van het schip het team dat onderzoekt hoe effectief het werk van Mercy Ships is geweest. Bij de evaluatie onderzoeken we wat we in die 5 jaar ondersteuning aan een land hebben bereikt, en hoe we ons werk effectiever kunnen maken.’
‘Het geeft mij veel voldoening om te weten dat ons werk in het land voorafgaand aan de aankomst van het schip ervoor zorgt dat er in de toekomst levensveranderende operaties aan boord van het schip kunnen plaatsvinden. En dat mensen hierdoor de hoop en genezing kunnen krijgen waar ze zo naar hebben verlangd. Ook van de onderwijs- en trainingskant van ons werk geniet ik erg: samen met Sierra Leoonse gezondheidsprofessionals medische onderwijsprogramma’s ontwikkelen zodat studenten en medici de kans te krijgen hun kennis en vaardigheden verder te ontwikkelen om bij te dragen aan veiligere chirurgie in hun land.’
